سلول‌های خوراکی: غذای زیست‌فناورانه از آینده
مقدمه
در شهریور ۲۰۲۵ و در چارچوب نمایشگاه WorldFood 2025، پنلی با حضور جمعی از متخصصان حوزه کشاورزی دیجیتال، زیست‌فناوری و تغذیه برگزار شد. در این نشست، علی تزولمز (هم‌بنیان‌گذار Solagron AŞ)، امراه اینج‌بی (عضو هیئت‌مدیره KFUR Agri)، اورهان قزلکایا (مدیرعامل Valentis Biotechnology) و یاسین تازه (سرآشپز و متخصص تغذیه کاربردی) حضور داشتند. موضوع اصلی، آینده تولید پروتئین و غذاهای نوین بر پایه فناوری‌های سلولی، میکروجلبک‌ها و بیوراکتورها بود؛ موضوعی که همزمان به دغدغه امنیت غذایی جهانی و چالش‌های زیست‌محیطی پاسخ می‌دهد.
فضای آغاز جلسه و معرفی موضوع
جلسه با تأکید بر پیوند میان کشاورزی، فناوری و آشپزی آغاز شد. دبیر پنل با اشاره به مسیر «از مزرعه تا سفره» پرسید که چگونه داده، زیست‌فناوری و نوآوری می‌توانند این زنجیره را متحول کنند. امراه اینج‌بی نخستین سخنران بود که با مرور دوره‌های تاریخی کشاورزی، از کشاورزی سنتی تا عصر هوش مصنوعی، به این نتیجه رسید که «داده کود جدید کشاورزی است» و بدون آن توسعه‌ای پایدار شکل نخواهد گرفت.
چالش‌های مطرح‌شده
بحث‌ها نشان داد که کشاورزی امروز درگیر محدودیت‌های متعددی است؛ از دسترسی به داده‌های قابل اعتماد برای کشاورزان خُرد گرفته تا دشواری تأمین مالی، زیرساخت‌های ضعیف و مقاومت فرهنگی در برابر فناوری‌های نوین. امراه اینج‌بی تأکید کرد که ۴۷۰ میلیون مزرعه کوچک در جهان هنوز خارج از زنجیره رسمی تأمین هستند و بدون دسترسی به داده‌های ساده و ارزان، امکان بقا ندارند. او همچنین با طنز تلخ یادآور شد: «در کشاورزی ۴.۰، کشاورز هنوز با نتیجه ۴ بر صفر عقب است».
از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی و کمبود منابع، فشار مضاعفی بر تولید پروتئین حیوانی و گیاهی ایجاد کرده است. علی تزولمز هشدار داد که با افزایش جمعیت جهانی به ۱۰ میلیارد نفر، منابع سنتی پروتئین پاسخگو نخواهند بود و باید به سراغ منابع نوینی مانند میکروجلبک‌ها رفت.
راه‌حل‌ها و دیدگاه‌های پیشنهادی
علی تزولمز تجربه فعالیت خود در ویتنام را شرح داد و نشان داد که میکروجلبک‌ها می‌توانند تا ۷۰ درصد پروتئین یا اسیدهای چرب امگا۳ تولید کنند، آن هم با مصرف بسیار کمتر آب و زمین. او این فناوری را راهکاری جدی برای آینده امنیت غذایی معرفی کرد. اورهان قزلکایا نیز به نقش بیوراکتورها پرداخت و توضیح داد که این ابزارها مانند «رحم مصنوعی» عمل می‌کنند و امکان تولید استریل و هدفمند پروتئین، آنزیم‌ها و افزودنی‌های غذایی را فراهم می‌سازند. هرچند او تأکید کرد که بیوراکتورها جایگزین کشاورزی نخواهند شد، بلکه مکمل آن خواهند بود و می‌توانند زنجیره غذایی را کارآمدتر کنند.
در حوزه تغذیه و آشپزی، یاسین تازه بر طراحی بشقاب‌هایی با «تراکم غذایی بالا» تأکید کرد. او گفت: «مسئله این نیست که شکم پر شود، مهم آن است که سلول‌های بدن تغذیه شوند.» او معتقد است که ترکیب درست مواد، مانند افزودن ویتامین C برای افزایش جذب آهن یا به‌کارگیری پروبیوتیک‌ها، می‌تواند غذا را به ابزاری برای پیشگیری از بیماری‌ها تبدیل کند.
تفاوت دیدگاه‌ها و بحث‌های تعاملی
اختلاف‌نظرها بیشتر حول پذیرش اجتماعی و فرهنگی فناوری‌های غذایی جدید شکل گرفت. برخی از سخنرانان بر مقاومت مصرف‌کنندگان در برابر غذاهای «مهندسی‌شده» اشاره کردند، در حالی که دیگران تأکید داشتند آگاهی‌بخشی و برچسب‌گذاری شفاف می‌تواند این نگرانی‌ها را کاهش دهد. یاسین تازه صریح گفت: «اگر بسته‌بندی و فناوری غذایی بد است، پس چگونه می‌خواهیم میلیاردها نفر را تغذیه کنیم؟».
نکات کلیدی و آموزه‌های مهم
از دل بحث‌ها چند آموزه اصلی بیرون آمد:
- داده و هوش مصنوعی به‌عنوان ابزارهای حیاتی در کشاورزی آینده شناخته شدند.
- میکروجلبک‌ها و پروتئین‌های سلولی ظرفیت بالایی برای تولید پایدار پروتئین دارند.
- بیوراکتورها به‌جای جایگزینی کشاورزی، می‌توانند آن را تکمیل و کارآمدتر کنند.
- نگاه به تغذیه باید از «پرکردن شکم» به «تغذیه سلول» تغییر یابد.
- پذیرش اجتماعی فناوری‌های غذایی نوین نیازمند شفافیت، آموزش و روایت درست است.
جمع‌بندی
پنل غذاهای آینده در WorldFood 2025 تصویری چند لایه از آینده صنعت غذا ارائه داد؛ تصویری که در آن کشاورزی داده‌محور، زیست‌فناوری سلولی، بیوراکتورها و رویکردهای نوین تغذیه همزمان نقش‌آفرینی می‌کنند. پیام پایانی روشن بود: آینده امنیت غذایی نه در حذف روش‌های سنتی و نه در خیال‌پردازی علمی، بلکه در هم‌افزایی میان فناوری‌های نو و سنت‌های کشاورزی و تغذیه‌ای شکل خواهد گرفت.